Bilindiği üzere eğitim, çağa uygun olarak sürekli değişen ve gelişen, birikim ve tecrübeler ışığında yenilenen bir süreçtir. Temel hedefi ise, bilgi toplumunun gerektirdiği beceri ve yetkinliklerle donanmış, millî kültür ile insanlığın evrensel değerlerini içselleştirmiş bireyler yetiştirmektir.

Bilgi ve iletişim teknolojilerindeki baş döndürücü gelişmelerin etkisi bütün sektörlerde ve hayatın her alanında hissedilmekle birlikte değişimin en çok etkilediği alanların başında eğitim gelmektedir. Eğitimin farklı türlerinin ekonomik kalkınma üzerinde de farklı etkileri bulunmaktadır. Örneğin genel eğitim, kalkınmanın başlangıç evrelerinde bir altyapı oluştururken, sanayileşmeye başlayan toplumlarda mesleki ve teknik eğitim önem açısından değerlendirildiğinde daha önde yer almaktadır. Bu bağlamda hızla değişen bilgi, teknoloji, üretim yöntemleri ile iş hayatındaki gelişmelerle eş zamanlı bir şekilde mesleki ve teknik eğitim sistemlerinin önemi tüm dünyada giderek artmaktadır.

Yapısal Dönüşüm Şart

Türkiye hem dünyadaki hızlı değişimi hem de kendi değişimini eş zamanlı ve derinden yaşamaktadır. Bu durum elbette her ülke için söz konusudur; fakat Cumhuriyet Türkiye’sinin tarihine yakından bakıldığında ana kırılma dönemlerinden birini yaşadığımız rahatlıkla söylenebilir. Kapasite geliştirme, yasal düzenlemeler, para yönetimi, demokratik açılımlar ve benzeri nedenlerle Türkiye’de yatırımlar hızlanmış, üretim çeşitlenmiştir. Ancak üretimin ortalama % 3,5’i, yüksek teknolojiye dayalı ürünlerden oluşmaktayken; imalat sanayindeki üretimin % 40’ı düşük, geri kalanı ise ortanın altı ve üstü teknolojik düzeydedir.

Şurası açık ki, Teknoloji yoğun bir üretim olmadan 1970’lerden beri içinde olduğumuz orta gelir tuzağından çıkmak pek mümkün görünmemektedir. Çıkışın yolu ise, ekonomi ve eğitimde birbiriyle konuşan politikalar üretmek; bilim, teknoloji ve eğitimde toplumsal bir mutabakata dayalı gerçek bir yapısal dönüşüm gerçekleştirmektir.

Türkiye’nin sürdürülebilir ekonomik ve sosyal gelişmesini sağlayabilmesi, küresel rekabette yerini alabilmesi ve nitelikli işgücü ihtiyacının karşılanması için verilen mesleki ve teknik eğitimin yerel, ulusal ve uluslararası iş piyasalarının beklentilerine uygun yapılandırarak genç nüfusumuza gerekli bilgi, beceri ve yetkinliği kazandırmasını sağlamaya yönelik çalışmalar yapmak gerekiyor.

Eğitim Analiz ve Değerlendirme Raporlarının İlki

Bu bağlamda, 2023 Eğitim Vizyonu perspektifiyle Mesleki ve Teknik Eğitim Genel Müdürlüğümüz ile Bakanlığımız bünyesinde oluşturulan Danışma Kurulunun katkısıyla “Türkiye’de Mesleki ve Teknik Eğitimin Görünümü” adlı bir rapor hazırlandı.  Millî Eğitim Bakanımız Ziya Selçuk’un takdim yazdığı çalışmayı Bakan Yardımcımız Sayın Prof. Dr. Mahmut Özer yürüttü. Rapor, Mesleki ve Teknik Eğitim Genel Müdürü Prof. Dr. Kemal Varım Numanoğlu, Dr. H. Eren Suna, Dr. Hande Tanberkan, Emine Eroğlu, Ümare Altun, Yusuf Çidem, Feridun Saka ve Fikret Yalım tarafından hazırlandı.

Yayınlanan rapor, Türkiye’de mesleki ve teknik eğitime geniş bir perspektiften bakan ve Millî Eğitim Bakanlığınca hazırlanan ilk yayın olma hüviyetindedir. Bakanlığımız bu raporla Eğitim Analiz ve Değerlendirme Raporları Serisinin ilkinin yayınını da gerçekleştirdi.

Bu rapor, Türkiye’de ortaöğretim düzeyinde mesleki ve teknik eğitimdeki gelişmeleri değerlendirerek, temel sorun alanlarına ışık tutması, konunun farklı unsurlarına ilişkin araştırmaları teşvik etmesi ve bu yolla çözüm geliştirme sürecinin önemli bir adımını oluşturacak nitelikte.

Millî Eğitim Bakanımız Sayın Ziya Selçuk raporda yer alan takdim yazısında, “2023 Eğitim Vizyonumuzla yenilenen millî eğitim politikamızla uyumlu olacak şekilde; iş dünyasının ihtiyaç duyduğu meslek ve alanlarda nitelikli işgücünün yetiştirilmesini sağlayacak şekilde mesleki eğitimin kalitesini artırmak ve eğitim-istihdam-üretim bağlantısının sağlıklı bir zeminde yürütülmesini sağlamak amacıyla çalışıyoruz. Bu hedefe ulaşma doğrultusunda, etkin ve verimli işleyen bir kurumsal yapıyı tesis etmek; mesleki eğitim sistemimizin beşeri, mali, fiziki ve teknolojik altyapı ile yönetim ve organizasyonunu daha da iyileştirmek istiyoruz” ifadelerine yer verdi.

Göstergelerin Detaylı Analizi

Millî Eğitim Bakanlığımız tarafından hazırlanan “Türkiye’de Mesleki ve Teknik Eğitimin Görünümü” başlıklı rapor kapsamında mesleki ve teknik eğitimin Türkiye’de tarihsel gelişimi ve halen uygulanan Türk Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Sistemi programlar ve mesleki alanlar düzleminde ayrıntılı bir şekilde inceleniyor. 54 alanı tanıtan raporda, dünyada mesleki ve teknik eğitimde öncü ülkelerde uygulanan mesleki ve teknik eğitim modelleri analiz edilerek, OECD tarafından başarılı mesleki ve teknik eğitim sistemleri ile ülkemizdeki uygulamaların kesiştiği noktalar vurgulanıyor.

Değerlendirme raporuna göre, 2017-2018 Eğitim Öğretim Yılında ortaöğretim düzeyinde eğitim alan toplam 5 milyon 689 bin 427 öğrencinin 1 milyon 947 bin 282´si (yüzde 35) mesleki ve teknik eğitim veren kurumlarda bulunuyor.

Mesleki ve teknik eğitime ayrılan bütçenin 2013-2018 yıllarında 6,32 milyar liradan 12,5 milyar liraya ulaşması, mesleki ve teknik eğitime verilen önemin göstergesi olarak değerlendirildi.

Mesleki ve teknik eğitim veren öğretmen sayısındaki artışla 2017-2018 Eğitim Öğretim Yılında öğretmen sayısı 130 bin 372´ye ulaştı. Öğretmen başına düşen öğrenci sayısı 13 olarak gerçekleşti. Böylece yüz yüze eğitimin en önemli unsur olduğu mesleki eğitimde öğretmen-öğrenci etkileşimi artırıldı.

Raporda, İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflaması’na (İBBS) göre oluşturulan 12 bölgede mesleki eğitimdeki öğrenci ve öğretmen sayıları da incelendi.

Toplam 281 bin 424 öğrenci ile en fazla mesleki ve teknik eğitim öğrencisi İstanbul’da bulunurken, 19 bin 91 öğretmen ile en fazla öğretmen ise Ege Bölgesi´nde yer aldı.

Mesleki ve teknik eğitim kurumları, gerçekleştirdikleri döner sermaye gelirlerine göre sıralandı. Sıralamada yaklaşık 5,4 milyon lira döner sermaye geliriyle Batman Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi birinci, 4,8 milyon lira gelirle Ankara´dan Siteler Mesleki Eğitim Merkezi ikinci, Samsun´dan Atakum Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi 4,5 milyon lira gelirle üçüncü oldu.

Mesleki ve teknik eğitimde küresel eğilimlerin, ilgili literatürün de ele alındığı rapor mesleki ve teknik eğitimin basına yansımalarına da yer veriyor.  Mesleki ve teknik eğitime yönelik olarak sivil toplum kuruluşları ve araştırmacılar tarafından hazırlanan raporlar çerçevesinde analizler de yapılmış, mesleki ve teknik eğitime ilişkin basından örnekler sunuluyor. Mesleki ve teknik ortaöğretim sistemimize ilişkin eğitim göstergelerinin yıllara göre değişimi detaylıca inceleniyor.

Hangi Adımlar Atılacak?

Raporun son bölümünde ülkemiz mesleki ve teknik eğitim sisteminin durum analizi, öncelikli sorun alanları, geliştirmeye açık alanlara ilişkin tespitler yapılmış ve Bakanlığımız 2023 Eğitim Vizyon Belgesinde yer alan hedefler doğrultusunda gerçekleştirilecek eylemler aşamalı bir şekilde açıklanıyor.

Buna göre toplumsal farkındalık artırılacak, çocuklarımızın beceri, ilgi ve yeteneği doğrultusunda mesleki ve teknik eğitime yönelmelerini sağlayacak mesleki rehberlik sistemi geliştirilecek.  Mesleki ve teknik eğitimde programlar güncellenecek,  alan eğitimleri 9. sınıfta başlayacak. Bu kapsamda ayrıca eğitim ortamları iyileştirilecek, üretim artırılacak ve yurt dışında yatırım yapan iş insanlarının ihtiyaç duyduğu meslek elemanları yurt dışında eğitilecek. Dolayısıyla sektörle birlikte eğitim-istihdam-üretim bağı güçlendirilecek, iyi uygulama örneklerinin sayısı çoğaltılacak. Daha da önemlisi yerli ve millî savunma sanayimiz mesleki ve teknik eğitim yoluyla güçlendirilecek.

Rapora Millî Eğitim Bakanlığımızın internet sitesinden ulaşılabiliyor.